Hoe houd je het veilig aan boord? Hoe bereid je medewerkers voor op crisissituaties? En helpt automatisering, of kan deze zich ook tegen je keren? Veiligheidskundige Martijn Vos van De Klerk Werkendam deelt zijn visie op (de toekomst van) weerbaarheid en veiligheid in de uitvoeringspraktijk.
Vos is veiligheidskundige en maakt deel uit van een vierkoppig team bij De Klerk Werkendam. Dagelijks houdt dit team zich bezig met veiligheid in en rondom de schepen en bij staal- en werktuigbouwwerkzaamheden. Zijn werk varieert van het opstellen van Veiligheids- en Gezondheidsplannen (V&G) tot het begeleiden van in- en externe audits. Hij ontwikkelt veiligheidscampagnes en bedrijfsnoodplannen, verzamelt gegevens over mogelijk gevaarlijke stoffen, en voert werkplekinspecties en gedragsobservatierondes uit.
Blijf dichtbij de eigen organisatie
Hoe organiseer je volgens Vos veiligheid op, in en rond waterwerken? “Wat is de sleutel tot veilig werken? Die vraag is erg algemeen, terwijl ik denk dat je vooral moet kijken naar je eigen organisatie(cultuur), je mensen en je werkomgeving. De waterbouw wordt nog weleens gezien als een vrij conservatieve sector, waar – zeker buiten – voornamelijk mannen werken. Er wordt soms gesproken over een machocultuur, waarbij niet alle aspecten van veiligheid makkelijk en snel worden omarmd. Wil je mensen goed voorbereiden op onverwachte crisissituaties? Dan moet je dicht bij de organisatiecultuur blijven. Introduceer het onderwerp geleidelijk, blijf het telkens op de agenda zetten en herhaal het steeds opnieuw. De kracht van herhaling is groot – en dat is misschien de sleutel voor het aanwakkeren en levend houden van veilig en weerbaar gedrag. De Safety Culture Ladder inzetten helpt om bewustzijn te vergroten, maar mijn advies is: begin liever een trede te laag dan te hoog. Blijf liever wat langer op een trede hangen, zodat je zeker weet dat iedereen binnen het bedrijf overtuigd is en klaar is om over te stappen naar de volgende trede.”
Vos benadrukt bovendien dat als je op en rond het water aandacht wil voor veiligheid, de stimulans daarvoor ook echt ‘van binnenuit’ moet komen. “Betrokkenheid van de directie in tijd, aandacht en geld is essentieel. Je kunt niet van alles van je mensen buiten eisen als je er binnen niet volledig achterstaat.”
Anti-ronseltraining
Er worden veel veiligheidstrainingen aangeboden. Welke zijn volgens Vos essentieel voor de toekomstbestendigheid van fysieke en mentale weerbaarheid van de waterbouw? “De keuze voor een training is deels project- en locatiespecifiek. We trainen onze werktuigbouwmensen anders dan de mensen op de schepen. Voor onze mensen die veel in de haven werken, zijn we gestart met een anti-ronseltraining. Dat was voor de deelnemers zeker een eyeopener. Daarnaast geven we iedereen awareness-trainingen over cybercrime. Dat is een risico dat iedereen kan raken. Ik merk sowieso dat veiligheid een steeds breder begrip wordt. Ook wij houden in onze scenario’s rekening met zaken als cyberaanvallen, extreme weersomstandigheden en geopolitieke spanningen. We merken dat dit ook steeds meer leeft bij opdrachtgevers.”
Onderwaterdrones
Om de weerbaarheid van waterbouwers te garanderen, ziet Vos wel heil in het continu verbeteren van factoren waar we wél invloed op hebben. Denk aan fitheid, werk-privé balans, werkomstandigheden en welzijn. “Er wordt veel van onze mensen gevraagd. Hoe zorgen we ervoor dat zij hun werk zo lang mogelijk veilig, gezond en comfortabel kunnen blijven doen?”
Tegelijkertijd ziet Vos dat waterbouwers mede door AI en robotisering in hun – vaak fysieke – belastbaarheid worden ontlast. “We gebruiken bijvoorbeeld onderwaterdrones voor inspecties. Daarnaast zien we steeds meer mogelijkheden ontstaan in technologische ontwikkelingen voor ons materieel.”
‘Moetje’
Hoe ziet Vos de toekomst van risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)? “Ik denk dat de RI&E in het algemeen nog te vaak als een ‘moetje’ wordt gezien: is de periodieke update gedaan, dan gaan we weer over tot de orde van de dag. In mijn ogen moet de RI&E een continu proces zijn. Dat geldt ook voor het melden en registreren van incidenten. Dat moet geen doel op zich zijn – juist ná die melding begint het werken aan veiligheid. Evalueer het incident: wat ging mis, waarom en wat kan er vanaf nu beter? Probeer de thema’s veiligheid en weerbaarheid ook levendig te houden. Wij gebruiken bijvoorbeeld een app, die naast incidenten ook complimenten meldt. Daarnaast stimuleren we onze mensen om verbeterideeën te melden. Daarmee versterk je een positieve veiligheidscultuur en stimuleer je veilig gedrag op waterbouwprojecten. Voortdurende kleine prikkels, herinneringen en aandacht vormen in mijn ogen de basis voor toekomstbestendig veiligheidsbeleid. Ze horen tot de basisvoorbereiding op onverwachte crisissituaties.”